«مدل توانمندسازی از طریق توسعه فرصتهای شغلی»
۱.معرفی:
مجموعه فعالیت‌های توانمندسازی کمیته امداد امام(ره) مبتنی بر فرآیندی زنجیره‌ای است که تمامی بدنه اجرایی و ستادی کمیته امداد امام(ره) به صورت مستقیم و غیرمستقیم در آن تأثیرگذار هستند. توانمندسازی، ترکیبی متعادل بین ویژگی‌های فردی (عمومی)، مهارت‌های ذاتی و اکتسابی و همچنین دانش تخصصی است. توانمندسازی به معنای بهبود و ارتقای مجموعه‌ای از دستاوردها شامل مهارت‌ها، دانش‌ها و خصوصیات فردی است که افراد تحت پوشش را قادر می‌سازد به شغل مناسب دست یابند و در آن شغل موفق باشند.
۲- سیاست‌های اجرایی:
- شناسایی مددجویان مستعد و تعیین میزان توانایی، تجربه و مهارت اقشار تحت پوشش و مددجویان موردی؛
- کوشش در ارتقای سطح آگاهی‌های عمومی، دانش فنی و مهارت حرفه‌ای آنها؛
- شناسایی امکانات بالقوه و بالفعل مناطق مختلف کشور و بهره‌گیری از آن جهت ایجاد و توسعه اشتغال مددجویان؛
- ایجاد زمینه مناسب جهت حضور مددجویان مستعد در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی به منظور اشتغال و کسب درآمد پایدار؛
- هدایت تحصیلی و هدایت شغلی فرزندان در حال تحصیل، بازمانده از تحصیل و فارغ‌التحصیل خانواده‌های تحت پوشش و ارائه کمک به آنها جهت شغل‌یابی و یا فعالیت در یک حرفه درآمدزا (کسب وکارمناسب)؛
- هدایت مددجویان به سمت اجرای طرحهای کوچک اقتصادی در قالب مدل‌های موفق انفرادی (خود اشتغالی) و تعاونی‌های خانوادگی، فامیلی با رعایت شرایط فرهنگی و توانایی مددجویان به هر شکل ممکن (حقیقی یا حقوقی)؛
- همیاری در اجرای طرحهای تجمعی که از صرفه اقتصادی بالاتری نسبت به طرحهای انفرادی برخوردار هستند؛
- همیاری در اجرای طرحهای ویژه استانی و منطقه‌ای که دارای توجیه اقتصادی بوده و مددجویان قادر به انجام آن باشند؛
- اولویت دادن به اشتغال مددجویان ساکن در روستاها و شهرهای کوچک؛
- تلاش در جهت جذب و هدایت اعتبارات دولتی، مردمی و تسهیلات بانک‌ها به منظور ایجاد و توسعه اشتغال به ویژه در مناطق محروم؛
- ایجاد تنوع بیشتر در فعالیت‌های اشتغال با رویکرد فناوری‌های جدید و متناسب با استعداد و امکانات مناطق؛
- پشتیبانی فنی، مالی و تدارکاتی جهت پایدارسازی مشاغل ایجاد شده؛
- انجام نظارت‌های دقیق فنی و مدیریتی (قبل، حین و بعد از فعالیت‌های اشتغال)؛
- ایجاد ساز وکار مناسب جهت پیشگیری از سقوط مجدد مددیافتگان به چرخه فقر؛
- استفاده از فرصتهای شغلی بلاتصدی موجود در بنگاهها، شرکتهای خصوصی و دولتی و... با هدف اشتغال مددجویان؛
- تعامل با کارفرمایان و صاحبان صنایع به منظور اشتغال کارجویان مورد حمایت در بنگاه‌های مربوطه.
۳- راهبردهای توانمندسازی اقتصادی مددجویان:
۳-۱- شناسایی مددجویان مستعد
- ایجاد بانک اطلاعات کاملی از مددجویان؛
- شناسایی استعداد، توان و میزان آگاهی‌های علمی، فنی و مهارت‌های حرفه‌ای مددجویان.
۳-۲- ارتقای سطح آگاهی‌های عمومی، دانش فنی و مهارت‌های حرفه‌ای
- برگزاری دوره‌های آموزش فنی وحرفه‌ای و ارتقای مهارت کارجویان؛
- برگزاری دوره‌های کارآموزی برای دانش‌آموزان مقطع دبیرستان؛
- برقراری نظام کارورزی برای دانشجویان و دانش‌آموختگان دانشگاهی.
۳-۳- ایجاد زمینه مناسب جهت کشف خلاقیت‌های نهفته مددجویان مستعد
- برگزاری مسابقات فنی و مهارت؛
- برگزاری جشنواره‌های استانی و ملی.
۳-۴- افزایش توان اقتصادی افراد و خانوارهای تحت پوشش
- کاریابی برای مددجویان آماده به کار؛
- ایجاد فرصتهای شغلی برای مددجویان مستعــد از طریــق اعطای تسهیلات مالی و کمک‌های فنی و تدارکاتی.
۳-۵- هدایت فرزندان به سمت اشتغال
- اجرای برنامه‌های هدایت شغلی برای دانش آموزان؛
- برگزاری دوره‌های شغل شناسی برای فرزندان بازمانده از تحصیل؛
- سازمان‌دهی جوانان خلاق درجهت کارآفرینی.
۳-۶- پایدارسازی مشاغل ایجاد شده
- نظارت بر حسن اجرای طرحهای اشتغال و خودکفایی؛
- کنترل کیفیت محصولات تولیدی مددجویان؛
- پشتیبانی فنی و تدارکاتی از مددجویان کارآفرین؛
- کمک در بازاریابی و فروش محصولات تولیدی مددجویان.
۳-۷- پیشگیری از سقوط مجدد مددیافتگان به چرخه فقر
- برقراری و گسترش بیمه‌های اجتماعی مددجویان؛
- برقراری بیمه‌های حرفه‌ای و حوادث؛
- برقراری بیمه محصولات و سرمایه.
۳-۸- تسهیل در امور و تسریع در خدمت‌رسانی
- بهینه‌سازی ساختار و روش‌های اجرایی؛
- بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در امور اجرایی؛
- به‌سازی وسایل و تجهیزات؛
- ارتقاء و به‌روزرسانی توان علمی نیروی انسانی.
۳-۹- توسعه اشتغال
- شناسایی مشاغل جدید؛
- شناسایی منابع و امکانات؛
- طراحی و تدوین مدل‌های نمونه.
۳-۱۰- افزایش بهره‌وری
- نظارت برحسن اجرای برنامه‌ها و طرحهای اجرا شده؛
- نظارت بر مصرف منابع (مدیریت منابع)؛
- ارزشیابی عملکرد واحدها و عوامل اجرایی؛
- ایجاد یک نظام انگیزشی (تشویق مددجویان موفق و عوامل اجرا).
۴- گروه‌های هدف:
۴-۱. پذیرش و تأیید استحقاق تمامی مددجویان اعم از مددجوی مستمری بگیر و فرزندان ایشان و مددجویان تک و چند خدمتی جهت دریافت تسهیلات اشتغال و خودکفایی (آموزش، کاریابی و پرداخت وام اشتغال) از طریق حوزه مددکاری انجام می‌پذیرد.
۴-۲. اولویت پرداخت تسهیلات اشتغال و خودکفایی به ترتیب برای گروه‌های زیر لحاظ شده و پرداخت تسهیلات مذکور به هر یک از اولویت‌ها منوط به عدم وجود مددجوی مستعد اشتغال در اولویت بالاتر است:
الف - مددجویان کمک معیشت بگیر
ب - فرزندان مددجو
ج - مددجویان تک و چند خدمتی
۱-خدمات اشتغال و خودکفایی به مددجویان تک و چندخدمتی فقط به نیازمندان جویای کار (فاقد شغل) با اولویت سرپرستان خانوار و افراد پشت نوبتی با رعایت ترتیب زیر ارائه می‌شود:
الف - زنان سرپرست خانوار (فوت همسر، مطلقه، همسر زندانی، همسر فاقد صلاحیت، دختر مجرد خودسرپرست و...)
ب - نیازمندان جویای کار (به ویژه ایتام غیر تحت پوشش و...)
ج - سایر متقاضیان (مرزنشینان و افراد ساکن در مناطق محروم، معتادان بهبودیافته، نیازمندان معرفی‌شده از سوی مسئولان (دفتر مقام معظم رهبری، نمایندگان مجلس، مسئولین دولتی، ائمه جماعات و...)
«مدل توسعه اشتغال و خودکفایی مددجویان»
گام ۱- آمایش فضای کسب و کار مناطق:
قبل از انجام هر اقدامی لازم است کارشناسان و مشاوران شغلی حوزه اشتغال و خودکفایی آگاهی و اطلاع کافی از شرایط، فرصت‌ها، تهدیدات، زمینه‌های شغلی، خوشه‌ها و شبکه‌های شغلی و... موجود در منطقه محل فعالیت خود داشته باشند تا بتوانند بهترین گزینه و راهنمایی را به مددجویان ارائه کنند و بر این اساس مددجویان مطابق با استعداد و امکاناتشان در یک رشته شغلی مناسب آموزش دیده و طرح اشتغال اجرا نمایند؛ لذا یکی از مهم‌ترین اقدامات این حوزه اجرای برنامه آمایش فضای کسب و کار مناطق است که نتایج آن در گام‌های بعدی فرایند توانمندسازی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
گام ۲- استعدادسنجی مددجویان:
در این مرحله تمامی اعضای خانواده تحت حمایت بالای ۱۵ سال، از نظر استعدادها، توانایی‌ها و امکانات فردی و خانوادگی، مورد بررسی و مصاحبه قرار می‌گیرند و افراد مستعد اشتغال برای انجام مشاوره‌های تخصصی به مشاور شغلی ارجاع می‌شوند.
گام ۳- مشاوره و راهنمایی شغلی:
مشاور شغلی با انجام مصاحبه و اجرای تست‌های مختلف، وضعیت متقاضی را از جهت استعدادها، علایق، مهارت‌ها، تجارب، تحصیلات، امکانات و فرصتهای محیطی و خانوادگی، و ویژگی‌های شخصیتی وی تعیین می‌نماید. در این مرحله مشاور شغلی نسبت به ارائه راهنمایی‌های لازم در جهت اجرای بهینه فرایند توانمندسازی متقاضی اقدام می‌نماید.
گام ۴- ارائه آموزش‌های فنی حرفه‌ای:
عنوان طرح : برنامه آموزش‌های فنی و حرفه‌ای
معرفی طرح:
الف) آموزش: سطوح آموزشی جهت توانمندسازی
آموزش‌های کاربردی جهت توانمندسازی مددجویان در چهار سطح آموزش‌های مهارت آموزی، آموزش‌های پایدارسازی، آموزش‌های کارآفرینی و حرفه‌آموزی دانش‌آموزان برگزار می‌گردد.
۱- آموزش‌های مهارت آموزی
به دوره‌های آموزشی اطلاق می‌گردد که به منظور ایجاد مهارت و توانایی برای احراز شغل و یا افزایش مهارت اولیه ارائه و منجر به کسب گواهی‌نامه مهارت می‌گردد. این آموزشها شامل آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و دوره‌های آموزشی سایر سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی است.
به دوره‌های آموزشی اطلاق می‌گردد که توسط مراکز سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای و یا آموزشگاه‌های آزاد تحت نظارت این سازمان برگزار و منجر به اخذ گواهی‌نامه مهارت از این سازمان می‌شود.
- آموزش‌های سایر سازمان‌ها و مؤسسات آموزشی
به دوره‌های آموزشی اطلاق می‌گردد که به صورت مقطعی و براساس انعقاد تفاهم‌نامه با سایر مؤسسات و سازمان‌های آموزشی در کشور برگزار و منجر به اخذ گواهی‌نامه معتبر مهارت از این مؤسسات می‌شود.
۲- آموزش‌های پایدارسازی و توسعه
به آموزش‌های رسمی و غیر رسمی اطلاق می‌گردد که به منظور ارتقاء سطح دانش فنی و افزایش بازدهی افراد دریافت کننده خدمات اشتغال از طریق آشنایی با نوآوری‌های علمی یا تجربی در زمینه شغلی آنها ارائه می‌گردد. این آموزشها به دو شیوه برگزار می‌گردد:
- برگزاری دوره‌های آموزشی و مهارتی حسب نیاز فعالیت مجریان طرحهای اقتصادی
- برگزاری دوره‌های آموزشی و مهارتی حسب نیاز کارفرما جهت افراد به کار گرفته شده
۳- آموزش‌های کارآفرینی:
به دوره‌های آموزشی اطلاق می‌شود که برای افزایش، بهبود و توسعه نگرش‌ها، مهارت‌ها و تواناییهای افراد غیر کارآفرین و انتقال دانش، اطلاعات و فرصتهای نوین برای راه‌اندازی و اداره کسب و کار ارائه می‌گردد. حداقل شایستگی کسب شده در این آموزشها بایستی شامل موارد ذیل باشد:
- توانایی انتخاب بنگاه کسب و کار؛
- توانایی تهیه طرح تحلیلی در راستای اهمیت و ضرورت کارآفرینی؛
- توانایی برقراری ارتباطات اثربخش در جهت ارتقای ویژگی‌های شخصی کارآفرینانه؛
- توانایی انتخاب مسیر شغلی کارآفرینانه؛
- توانایی خلق ایده‌های کسب و کار.
۴- حرفه آموزی دانش‌آموزان
ارائه تمامی آموزش‌هایی است که با هدف کسب مهارت‌های مربوط به یک رشته آموزشی، ایجاد نگرش کارآفرینانه و آشنایی با مشاغل در راستای انتخاب مسیرشغلی صحیح، برای افرادی که در حال گذراندن دوران تحصیلی در سه ساله پایانی مقطع متوسطه بوده وعلاقه‌مند به یادگیری فن و یا حرفه با توجه به علایق و استعداد و نیاز بازار کار هستند، صورت می¬گیرد که این آموزش شامل آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و آموزش‌های کارآفرینی می‌شود.
۱- ایجاد یا ارتقای دانش فنی و مهارت‌های حرفه‌ای مددجویان با رویکرد توانمندسازی و خودکفایی خانواده، با بهره‌گیری از ظرفیت‌های آموزشی بالقوه کشور؛
۲- ارتقای سطح آگاهی‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی مددجویان.
بی‌تردید بیکاری یکی از عوامل اصلی بروز فقر در بین اقشار کم‌درآمد جامعه و افراد تحت پوشش سازمان‌های حمایتی است. نیاز مددجویان به اشتغال پایدار از یک طرف و نامتناسب بودن تحصیلات، کمبود مهارت و پیچیده بودن دانش فنی مشاغل باعث گردیده کمیته امداد امام(ره) آموزش‌های فنی و حرفه‌ای را در اولویت برنامه‌های توانمندسازی خود قرارداده و همگام با آن، اجرای برنامه کاریابی را با هدف ایجاد اشتغال بدون سرمایه‌گذاری و صرف تسهیلات مورد توجه قرار دهد.
مهم‌ترین فعالیت‌های انجام شده تا پایان شش ماهه اول سال ۱۳۹۵:
- انعقاد قرارداد و انجام مقدمات لازم جهت برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی مددجویان.
- انعقاد تفاهم‌نامه همکاری با سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی در راستای اجرای طرح ملی برگزاری دوره‌های آموزشی پایدارسازی در بخش دامپروری و کشاورزی جهت ۱۰۰ هزار طرح جاری با هدف ارتقای سطح مهارتی مجریان طرح که حاصل آن جلوگیری از اتلاف منابع و امکانات و وقت انرژی آنها است.
- انعقاد تفاهم‌نامه همکاری با خانه کارآفرینان ایران با هدف بسترسازی جهت ورود مددجویان به دنیای کسب و کار و ترویج فرهنگ کارآفرینی و کسب و کار در خانواده‌های تحت حمایت.
- ارائه آموزش‌های مهارت آموزی به مددجویان مستعد اشتغال به منظور ایجاد مهارت و توانایی برای احراز شغل و یا افزایش مهارت اولیه.
- ارتقای سطح دانش فنی و افزایش بازدهی دریافت کنندگان خدمات اشتغال از طریق ارائه آموزش‌های پایدارسازی و توسعه.
- افزایش، بهبود و توسعه نگرش‌ها، مهارت‌ها و تواناییهای مددجویان با ارائه آموزش‌های کارآفرینی.
- ایجاد زمینه لازم جهت کسب مهارت‌های مربوط به یک رشته آموزشی، ایجاد نگرش کارآفرینانه و آشنایی با مشاغل، برای دانش آموز تحت حمایت شاغل در مقطع دوم متوسطه از طریق برگزاری دوره‌های حرفه آموزی دانش‌آموزان.
- توسعه برنامه ارتقای مهارت‌های شغلی مددجویان در راستای ارائه آموزش‌های نوین و بازار محور.
- ارائه خدمات آموزشی به مددجویان علاقه‌مند به رشته‌های کمک پرستاری و بهیاری در جهت فراهم نمودن زمینه بهره‌مندی آنان از فرصتهای شغلی و آموزشی بخش درمان کشور.
- تعامل با سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در راستای استفاده از ظرفیت‌های هنری صنایع دستی برای رشد و توسعه قابلیت‌های فنی و خوداشتغالی و اشتغال مددجویان تحت حمایت.
اجرای طرح آموزش تراش سنگ‌های قیمتی و نیمه قیمتی به عنوان حرکتی نو، با هدف استفاده حداکثری از پتانسیل‌های موجود در کشور و امکان اشتغال‌زایی با سرمایه‌گذاری پایین.
شرایط و ضوابط لازم جهت خدمت گیرندگان از این طرح:
شرایط متقاضیان استفاده از خدمات آموزش
افرادی که به هر نحوی متقاضی استفاده از خدمات آموزش‌های فنی وحرفه‌ای هستند بایستی دارای شرایط ذیل باشند:
۱- تمامی مددجویان تحت حمایت، همسر و فرزندان ایشان (فرزندان در حال تحصیل در مقطع دبیرستان، فرزندان بازمانده از تحصیل، فرزندان فارغ‌التحصیل دانشگاهی) و موردی (تک و چند خدمتی) که دارای توان کار بوده و مطابق دستورالعمل استعداد سنجی و راهنمایی شغلی نیازمند آموزش هستند و حداقل ۱۵ سال تمام داشته باشند.
تبصره: برای کارآموزان دختر در همه سنین و برای پسران کمتر از ۱۸ سال ارائه رضایت‌نامه سرپرست خانواده الزامی است.
۲- از سلامت جسمی و روانی برخوردار باشند.
گام ۵- ایجاد اشتغال و خودکفایی برای مددجویان:
اشتغال و خودکفایی مددجویان به دو طریق انجام می‌شود: الف) پرداخت تسهیلات ب) کاریابی
الف) ایجاد اشتغال و خودکفایی از طریق پرداخت تسهیلات:
طرحهای اشتغال و خودکفایی مجموعه کسب وکارهایی هستند که با شرایط و ضوابط مشخص به صورت انفرادی، خانوادگی و تجمعی برای ایجاد یا توسعه اشتغال و خودکفایی مددجویان از طریق پرداخت تسهیلات مالی (وام) و یا کاریابی اجرا می‌گردد.
طرحهای اشتغال و خودکفایی از لحاظ تعریف، فرآیند، مدل‌های قابل اجرا، سقف مبلغ تسهیلات قابل پرداخت و ... متناسب با توانایی گروه‌های هدف به چهار دسته شامل: ۱- طرحهای کارانگیزی ۲- طرحهای توان‌افزایی ۳- طرحهای خودکفایی ۴- طرحهای کارآفرینی تقسیم می‌شوند.
طرحهای کارانگیزی طرح‌هایی هستند که به منظور افزایش روحیه و شاخص امید به زندگی مددجویانی که با مشکلات روحی وجسمی و کهولت سن مواجه هستند، اجرا می‌شود. با وجود کسب درآمد از محل اجرای این طرح‌ها، استقلال اقتصادی در این‌گونه طرح‌ها چندان مدنظر نیست.
طرحهای توان‌افزایی طرح‌هایی هستند که برای مددجویانی که دارای توان کار بوده ولی به دلیل نداشتن تجربه، اعتماد به نفس کافی و عدم تسلط بر شرایط بازار، قادر به اجرای طرحهای بزرگ نیستند، اجرا می‌شود و برای تحقق آن ضروری است در ابتدا برای ایجاد آمادگی در ایشان نسبت به اجرای طرحهای شغلی کوچکتر اقدام شود که این‌گونه مشاغل تحت عنوان طرح توان‌افزایی مطرح هستند. شایسته ذکر است این مددجویان پس از طی یک‌دوره آماده‌سازی، شرایط لازم برای اجرای طرحهای خودکفایی را به دست می‌آورند. در واقع این‌گونه طرح‌ها نقش انکوباتور را ایفا می‌نمایند.
- طرحهای خودکفایی: طرح‌هایی هستند که طی یک دوره زمانی معین امکان درآمدزایی و خوداتکایی خانواده را فراهم آورده و موجب خروج خانواده از تحت پوشش و به عبارتی خودکفایی خانواده می‌گردند.
- طرحهای کارآفرینی: به فرایند تولید کالا و خدمات با استفاده از خلاقیت و نوآوری همراه با صرف هزینه و ریسک‌پذیری که منجر به اشتغال‌زایی و درآمدزایی گردد طرحهای کارآفرینی گفته می‌شود.
ب) ایجاد اشتغال از طریق کاریابی:
عنوان طرح: کاریابی
معرفی طرح:
کاریابی: عبارت است از فرآیند جستجو و شناسایی فرصتهای شغلی موجود در بازار کسب و کار و اشتغال کارجویان مورد حمایت کمیته امداد امام(ره) نزد کارفرمایان متقاضی جذب نیروی کار.
بسته‌های تشویقی قابل استفاده در اجرای برنامه کاریابی:
۱- پرداخت حق‌الزحمه کاریابی: مؤسسات کاریابی، شرکتهای خدماتی، کارفرمایان و مددجویانی که خود اقدام به شغل‌یابی می‌نمایند، مشمول دریافت این بسته تشویقی می‌شوند که مبلغ و نحوه پرداخت آن در ابتدای هر سال مالی تعیین و ابلاغ می‌گردد.
۲- پرداخت حق بیمه سهم کارفرما: این بسته تشویقی به منظور ایجاد انگیزه در کارفرمایان جهت به کارگیری مددجویان جویای کار مورد حمایت کمیته امداد امام(ره) در نظر گرفته شده است که در دو سال متوالی (به صورت سال اول ۱۰۰% و سال دوم ۵۰%) حق بیمه سهم کارفرما تا سقف مبلغ ۲۳% حقوق و دستمزد مصوب شورای عالی کار در سال اجرا پس از استعلام وضعیت بیمه بکارگمارده شده به کارفرمایان پرداخت می‌گردد.
کاریابی برای مددجویان از طریق یکی از روش‌های زیر اجرا می‌گردد:
۱- همکاری با مؤسسات کاریابی
در این روش کارجویان مورد حمایت به مؤسسات کاریابی مورد تأیید اداره کل تعاون کار و رفاه اجتماعی و انجمن صنفی کاریابی استان معرفی و توسط این مؤسسات به فرصت شغلی ارجاع و مشغول به کار می‌گردند.
۲- شرکتهای خدماتی
در این روش کارجویان مورد حمایت به شرکتهای خدماتی طرف قرارداد و مورد تأیید کمیته امداد امام(ره) معرفی و از طریق این شرکت‌ها مشغول به کار می‌شوند.
۳- ارتباط مستقیم با کارفرمایان
در این روش کارجویان مورد حمایت به کارفرمایانی که به طور مستقیم با کمیته امداد امام(ره) ارتباط برقرار نموده و متقاضی به کارگیری مددجویان این نهاد هستند، معرفی شده و مشغول به کار می‌گردند.
اهداف طرح:
- اشتغال کارجویان مورد حمایت از طریق فرصتهای شغلی بلاتصدی بنگاهها و سازمان‌های مختلف؛
- افزایش توان اقتصادی افراد و خانوارهای تحت پوشش تا مرز خودکفایی؛
- اتخاذ رویکرد درآمدزایی و افزایش سرانه درآمد خانواده‌ها؛
- فراهم‌سازی زمینه لازم برای فعالیت‌های اقتصادی و اشتغال مددجویان به منظور توانمندسازی اقتصادی و خروج تدریجی آنان از چرخه حمایتی؛
- ارتقای عزت نفس مددجویان و صیانت از نهاد خانواده.
پیشینه طرح:
بی‌تردید بیکاری یکی از عوامل اصلی بروز فقر در بین اقشار کم درآمد جامعه و افراد تحت پوشش نهاد و سازمان‌های حمایتی است، بنابراین نیاز مددجویان به اشتغال پایدار از یک طرف و محدود بودن اعتبارات باعث گردید کمیته امداد امام(ره) کاریابی برای مددجویان را به عنوان یکی از اولویت‌های برنامه توانمندسازی اقتصادی این عزیزان قرار داده و با اجرای برنامه کاریابی علاوه بر اشتغال بدون سرمایه‌گذاری و صرف تسهیلات، زمینه خوداتکایی جامعه هدف را فراهم نماید.
کاریابی برای مددجویان از اوایل سال ۱۳۹۰ در کمیته امداد امام(ره) پایه‌ریزی و طی چند سال اخیر تلاش گردیده ضمن تعامل با دستگاه‌ها و سازمان‌هایی که به نحوی مرتبط با این برنامه هستند از زمینه‌های شغلی موجود در راستای توانمندسازی اقتصادی مددجویان بهره‌گیری گردد.
مهم‌ترین فعالیت‌های انجام شده تا پایان شش ماهه اول سال ۱۳۹۵:
- انعقاد تفاهم‌نامه همکاری با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و کانون کارفرمایی انجمن‌های صنفی دفاتر کاریابی و مشاوره شغلی.
- انعقاد تفاهم‌نامه همکاری با سازمان صنایع کوچک و شهرک‌های صنعتی ایران.
- انعقاد تفاهم‌نامه همکاری با شورای عالی مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و ویژه اقتصادی.
- اطلاع‌رسانی بسته‌های تشویقی کاریابی از طریق جراید، نصب بنر، تهیه بروشور و ... .
- استفاده از ظرفیت‌های اشتغال موجود در بازار کسب و کار از طریق برقراری ارتباط مستقیم با کارفرمایان.
- پیش‌بینی بسته‌های تشویقی کاریابی به منظور جلب نظر کارفرمایان و توسعه همکاری با مؤسسات کاریابی و مشاوره شغلی.
- تسهیل در ضوابط اجرایی برنامه کاریابی، با هدف ارتقای سطح بهره‌وری فعالیت در این حوزه.
شرایط و ضوابط لازم جهت خدمت گیرندگان از این طرح:
- مشمول دریافت خدمات کمیته امداد امام(ره) باشد.
- از سلامت جسمی و روانی لازم برخوردار باشد.
- داشتن مهارت و تجربه لازم جهت مشاغل تخصصی.
- داشتن رضایت‌نامه از سرپرست خانواده برای زوجه، دختر و پسر۱۸- ۱۵ ساله.
گام ۶- پایدارسازی طرحهای اجرا شده:
بر اساس بررسی‌های به عمل آمده از سوی دستگاه‌های متولی اشتغال، درصد قابل توجهی از کسب و کارهای خرد و خوداشتغالی در پنج سال اول فعالیت خود به دلایلی چون: عدم شناخت بازار، نداشتن سرمایه کافی، پایین بودن میزان فروش، مشکل رقابت و ... محکوم به ورشکستگی و تعطیلی هستند. بنابراین، حمایت از این مشاغل به ویژه در نخستین سال‌های فعالیت، از اهمیت زیادی برخوردار است.
با توجه به موارد اشاره شده، به منظور پایدارسازی مشاغل ایجاد شده و تسریع در امر خودکفایی خانواده‌ها، اقدامات ذیل با همکاری سایر بخشهای امداد امام به عمل می‌آید:
- نظارت بر طرحهای اشتغال و خودکفایی؛
- ساماندهی طرحهای اشتغال و خودکفایی در قالب خوشه‌ها و شبکه‌های کسب و کار مناطق؛
- ایجاد پیوند بین طرحهای اجرا شده با صنایع بالادستی؛
- تأمین پشتیبان برای مشاغل خانگی؛
- برگزاری دوره‌های آموزشی تکمیلی؛
- کمک به عضویت مجریان طرح‌ها در تشکل‌های صنفی و شغلی؛
- کمک در تأمین مواد اولیه و ابزار کار؛
- کمک در بازاریابی و فروش محصولات تولیدی طرح‌ها؛
- کمک به انجام بیمه تأمین اجتماعی مجریان طرح‌ها؛
- کمک به انجام بیمه‌های وسایل و ابزار کار؛
- تخصیص یارانه سود و کارمزد تسهیلات بانکی به طرحهای اجراشده (در صورت استفاده از منابع بانکی دارای سود) ؛
- پرداخت وام‌های تکمیلی.
۷- ویژگی‌های مدل توانمندسازی اقتصادی مددجویان:
- نگاه فرایندی به برنامه توانمندسازی در قالب برنامه‌ای گام‌به‌گام؛
- کمک به رفع اضطرارهای خانواده قبل از اجرای برنامه توانمندسازی به منظور فراهم شدن زمینه شکوفایی استعدادها و تواناییهای افراد؛
- استعدادسنجی و مشاوره شغلی مبتنی بر ارزیابی‌های فردی و امکانات منطقه‌ای؛
- نگاه انسانی به مددجو به عنوان یک انسان دارای زمینه‌های رشد و تعالی؛
- بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های خانواده در امر توانمندسازی اعضای آن؛
- اجرای مرحله‌ای و قدم‌به‌قدم طرحهای اشتغال از طرحهای کوچکتر (کار انگیزی) به سمت طرحهای بزرگتر (توان افزایی و خودکفایی) ؛
- نظارت مستمر بر مراحل اجرای طرح اشتغال ( قبل، حین و پس از اجرای طرح) ؛
- برنامه‌ریزی جهت توسعه طرحهای اشتغال در قالب انواع مختلف خوشه‌ها و شبکه‌های شغلی؛
- بهره‌گیری از حس نوع دوستی و خیرخواهی مردم و مسئولین در جهت پیشبرد برنامه‌ها؛
۸- ویژگی‌های برنامه توانمندسازی اقتصادی مددجویان
- نگاه انسانی به مددجو به عنوان یک انسان دارای زمینه‌های رشد و تعالی؛
- نگاه فرایندی به برنامه توانمندسازی؛
- کمک به رفع اضطرارهای خانواده قبل از اجرای برنامه توانمندسازی به منظور فراهم شدن زمینه شکوفایی استعدادها و تواناییهای افراد؛
- استعدادسنجی و مشاوره شغلی مبتنی بر ارزیابی‌های فردی و امکانات منطقه‌ای؛
- بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های خانواده در امر توانمندسازی اعضای آن؛
- اجرای مرحله‌ای و قدم به قدم طرحهای اشتغال‌زا، طرحهای کوچکتر (کارانگیزی) به سمت طرحهای بزرگتر (توان‌افزایی و خودکفایی و کارآفرینی) ؛
- نظارت مستمر بر مراحل اجرای طرح اشتغال؛
- برنامه‌ریزی جهت توسعه طرحهای اشتغال در قالب انواع مختلف خوشه‌ها و شبکه‌های شغلی؛
- بهره‌گیری از حس نوع دوستی و خیرخواهی مردم و مسئولین در جهت پیشبرد برنامه‌ها؛
- وجود جامعیت در برنامه‌ها: توجه به توانمندی در ابعاد روان‌شناختی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی؛
- هم پیوندی: ارتباط برنامه‌های عملیاتی توانمندسازی کمیته امداد امام(ره) با برنامه‌ها و سیاست‌های مصوب مراجع قانونی؛
- تمرکز بر اجرا: عملیاتی نمودن کلیه برنامه‌های مورد انتظار برای گروه‌های هدف؛
- انسجام درونی : هماهنگی بین بخشهای مختلف کمیته امداد امام(ره) در جهت توانمندسازی گروه‌های هدف؛
- نظم: توجه به توالی و ارتباط منظم بین عوامل درونی و برونی؛
- واقع‌گرایی : توجه به داده‌ها و اطلاعات نیازسنجی مناطق، استعداد سنجی و... واقعی و ترسیم برنامه‌های توانمندسازی جهت حصول نتایج مورد انتظار؛
- مستند بودن : مبتنی بودن برنامه بر الزامات قانون حقوقی و فنی و برنامه‌ها؛
- زمان‌دار بودن : دامنه زمانی تحقق برنامه‌های عملیاتی؛
- هدفدار بودن خدمات : برنامه دستاوردهای مورد انتظار، صریح و روشن؛
- منابع مالی : توجه ویژه به منابع متعدد نظیر کمک‌های مردمی، منابع قرض‌الحسنه بانک‌ها؛
- الزامات ساختاری : توجه به ساختار ویژه و تشکیلات / به‌کارگیری نیروهای رسمی و بخش خصوصی؛
- انعطاف پذیری : توجه به موانع و محدودیت‌های اجرایی برنامه‌ها؛
- توجه ویژه به آموزش : انجام اقدامات لازم درخصوص آموزش‌های اجتماعی، فرهنگی مهارتی گروه هدف؛
- توجه به قابلیت‌های گروه‌های هدف : توجه به قابلیت‌های گروه‌های هدف نظیر تواناییهای بالقوه و بالفعل و امکانات خانواده؛
۹- آثار و نتایج اجرای طرحهای اشتغال و خودکفایی
- کمک به افزایش توان مالی مددجویان؛
- ارتقای فرهنگ کار و تلاش در اعضای خانواده؛
- ایجاد روحیه خودباوری و کرامت نفس در سرپرست و اعضای خانواده؛
- تقویت شادابی و امید به آینده در مددجویان؛
- حفظ و ارتقای سلامت روحی و روانی افراد؛
- کاهش مهاجرت از روستاها و شهرهای کوچک به شهرهای بزرگ و کلان‌شهرها؛
- ایجاد اعتبار و فرصتی برابر در صحنه‌های اجتماعی؛
- کمک به تحول و توسعه اقتصادی کشور؛
- کمک به افزایش تولید ناخالص ملی و درآمد سرانه؛
- کاهش بار مالی خدمات حمایتی ارائه شده از سوی نهاد؛
- کمک به پیشگیری از بروز ناهنجاری‌های اجتماعی؛
۱۰- معرفی فعالیت‌های اشتغال و خودکفایی
الف - طرحهای کشاورزی:
در راستای توسعه طرحهای اشتغال و خودکفایی خانواده‌های تحت پوشش، حوزه معاونت اشتغال و خودکفایی امداد امام نسبت به اجرای یکی از پایدارترین و با ثبات‌ترین مشاغل در بخشهای مختلف کشاورزی نظیر فعالیت‌های زراعی، باغی و گلخانه‌ای اقدام نموده است. تمامی این طرح‌ها تحت نظارت مستقیم کارشناسان کشاورزی این نهاد قرار دارد و آثار بسیار مثبتی از جمله کمک به اقتصاد خانواده‌ها، افزایش تولید ناخالص ملی کشور، جلوگیری از مهاجرت روستاییان به شهرها و از همه مهمتر تولید محصولات استراتژیک وکمک به عدم وابستگی کشور را به همراه داشته است.
ب - طرح‌های‌دامپروری:
این نهاد در بخش دام و طیور با سازمان‌دهی و بهره‌گیری از نیروهای مردمی متخصص و کارآمد، جهت ریشه‌کنی فقر و ایجاد اشتغال مولد و پایدار برای مددجویان، اقدام به اجرای طرحهای دامپروری کوچک اعم از پرورش و نگهداری انواع دام‌های سبک و سنگین، طیور، زنبورعسل برای خانواده‌های مستعد تحت پوشش نموده است.
با توجه به امکانات و استعدادهای منطقه‌ای و موقعیت جغرافیایی هر منطقه، استعداد و توان مددجویان و با انجام سرمایه گذاری‌های کوچک در این بخش زمینه تولید انواع محصولات فراهم گردیده است. این گونه طرحهای کوچک با خصوصیات بومی و سازگاری با شرایط مناطق، بدون اینکه کمترین آثار منفی بر محیط زیست داشته باشند اقتصاد روستاها را رونق بخشیده و موجب ماندگاری و عدم مهاجرت روستاییان به شهرها گردیده‌اند.
ج – طرحهای شیلات:
در این بخش جهت توسعه طرحهای پرورش و صید آبزیان فعالیت‌های بسیاری انجام گرفته است. این فعالیت‌ها در دو بخش پرورش ماهیان (سردآبی و گرمابی) و صیادی و با استفاده از روش‌های سنتی و نیمه صنعتی اجرا می‌گردد. طرحهای صیادی با استفاده از انواع قایق‌های صیادی فایبرگلاس و چوبی و پرورش انواع آبزیان، ایجاد استخرهای تولید ماهیان سردابی و گرمابی و سایر آبزیان نظیر میگو در مناطق مختلف کشور و همچنین پرورش و تکثیر انواع ماهیان زینتی، بخش عمده‌ای از فعالیت‌های این حوزه را به خود اختصاص داده است.
د- طرحهای صنایع دستی:
صنایع دستی از جمله صنایعی است که به پشتوانه سابقه تولید این محصولات و با توجه به اتکای اشتغال به نیروی کار و با سرمایه محدود در کوتاه مدت می‌تواند بازده مناسبی داشته باشد.
در کشور ما صنایع دستی به دلیل فراوانی منابع مواد اولیه ارزان، طولانی بودن پیشینه تولید صنایع دستی، تنوع رشته‌های صنایع دست‌ساز و استقبال کشورهای دیگر از تولیدات صنعتگران، توانسته عاملی مؤثر جهت جذب گروهی از کارآفرینان به این بخش شده و زمینه‌ساز اشتغال آنان باشد.
طرحهای صنایع دستی اجرا شده از سوی این نهاد، شامل تولید انواع مصنوعات چرمی، فلزی، شیشه، سفال، قلم کاری و فرش و گلیم و ... است که ضمن سادگی و کم خرج بودن فرآیند تولید، از ارزش افزوده بالایی برخوردار است.
با اجرای برنامه‌هایی از قبیل استانداردسازی، تلاش جهت ارتقای کیفیت، طراحی و رنگ‌آمیزی منطبق با سلیقه مشتریان و گسترش تولید بر اساس نیاز روز، کوشش شده است تا بازار مناسبی جهت عرضه و فروش محصولات تولیدی مددجویان ایجاد گردد.
هـ - طرحهای تولیدی وصنعتی:
فعالیت‌های تولیدی و صنعتی مانند کارگاه‌های تولید قطعات، محصولات چوبی، فلزی، شیشه و سفال، لوازم اداری و خانگی، مصالح ساختمانی، صنایع غذایی، پوشاک و... کـه به هر شکل کالایی تولید می‌کنند و کمتر از ده نفر نیروی کار دارند شامـل این گروه می‌شوند. تولیدات این گروه از مشاغل متنوع و دامنه آن بسیار گسترده است به همین جهت امکان ایجاد و توسعه فرصتهای شغلی در این بخش بسیار است. کمیته امداد با بهره‌گیری از این امتیاز توانسته است تعـداد قـابل توجهی از مددجویان به خصوص مددجویان شهرنشین را در این بخش مشغول به کار نماید و از این طریق تولیدات فراوانی را به بازار عرضه نماید.
ز - طرحهای خدماتی:
بخش خدمات طیف متنوع و گسترده‌ای از فعالیت‌ها را تشکیل می‌دهد که نسبت به سایر بخش‌ها فرصتهای شغلی بیشتری را در برگرفته و درحال حاضر یکی از اشتغال‌زاترین بخشهای فعال کشور است. ظرفیت توسعه اشتغال در این بخش فراوان است و شرایط گسترش آن نیز چندان پیچیده نبوده و از همه مهمتر متوسط سرمایه‌گذاری برای هر فرصت شغلی نیز در این بخش زیاد نیست. از خصوصیات دیگر این بخش بکارگیری افراد با تخصص‌های پایین و متوسط هست و به همین جهت کمیته امداد امام(ره) با مد نظر قرار دادن امکانات و ظرفیت مناطق تعدادی از مددجویان را هدایت نموده تا فعالیت خود را در بخش خدمات قرار دهند.
بخش خدمات از یک زنجیره گسترده شامل فعالیت‌های فنی مهندسی، طراحی، نظارت، مشاوره، فروش کالا و خدمات، امور بانکی، حمل و نقل و صدها فعالیت دیگر تشکیل یافته و در این زمینه‌ها ظرفیت ایجاد اشتغال وجود دارد. باید توجه داشت که تولید خدمات بسیار ارزانتر از تولید کالا است و ارزش افزوده آن نیز بیشتر از هرکالای تولیدی دیگر است. خوشبختانه در حال حاضر بازار خارجی هم دارد و اگر با دقت عمل شود می‌تواند یک منبع درآمد ارزی مطمئن باشد.
بر همین اساس معاونت اشتغال و خودکفایی کمیته امداد امام(ره) به این امر توجه خاص داشته و دراین خصوص اقدامات مؤثری به‌عمل آورده و در نظر دارد از ظرفیت اشتغال‌زایی این بخش به نحو مطلوب جهت اشتغال مددجویان به ویژه فرزندان فارغ‌التحصیل دانشگاهی آنها استفاده نماید.
۱۱- خودکفایی مددجویان
هدایت مددجویان به سمت خودکفایی هدف نهایی اجرای هر طرح اشتغال است که به منظور نیل به این هدف لازم است ، زمینه‌های تحقق آن فراهم گردد. ایجاد انگیزه و افزایش روحیه اعتماد به نفس و خودباوری در مددجویان، یادآوری مقطعی بودن حمایت‌های مادی کمیته امداد، افزایش سطح دانش و آگاهی‌های فنی و اقتصادی مددجو به همراه پیش‌بینی فرایندهای ایجاد و توسعه طرح اشتغال و خودکفایی از جمله اقدامات مؤثر در خودکفایی و خروج خانواده‌ها از تحت حمایت هست که بر این اساس ارزیابی‌های دوره‌ای و بازدیدهای میدانی طرح‌ها بر اساس شاخص‌ها و معیارهایی نظیر میزان درآمد سالیانه طرح براساس حداقل‌های اعلام شده،تعداد عائله، محل سکونت (شهری یا روستایی)، هزینه‌های روزمره، میزان تورم، وضعیت اشتغال اعضای خانواده‌ها، عوامل محیطی و اقلیمی محل اجرای طرح و زندگی مددجو، امکان ادامه طرح بعد از اجرای خودکفایی، وضعیت روحی و شرایط سنی مددجو، میزان بدهی‌های متفرقه، میزان درآمدهای متفرقه (به غیر از طرح خودکفایی) و ... مورد ارزیابی قرار گرفته و خانواده خودکفا اعلام می‌گردد. شایسته ذکر است با توجه به نیاز خانواده به برخی از خدمات نظیر درمان، فرهنگی و ... حسب ضرورت، این خدمات بعد از خودکفایی تا مدتی ادامه داشته و سپس قطع می‌گردد.